สถานการณ์การดำเนินงานและการจัดการธุรกิจภาคสหกรณ์ไทย ปี 2554

โดย ปัทมาวดี โพประสิทธิ์

การสหกรณ์เกิดขึ้นในประเทศไทย ในสมัยรัชกาลที่ 5 ประมาณ พ.ศ. 2457 ในสมัยนั้นประเทศไทย ได้เริ่มมีการค้าขายกับต่างประเทศมากขึ้น ระบบเศรษฐกิจชนบทเปลี่ยนจากระบบเลี้ยงตนเองมาเป็นระบบเศรษฐกิจเพื่อการค้า ความต้องการเงินทุนในการขยายการผลิตและการครองชีพ การกู้ยืมเงินทุนจากนายทุนท้องถิ่นที่ต้องเสียดอกเบี้ยในอัตราสูง การถูกเอารัดเอาเปรียบในการขายผลผลิตสภาพดินฟ้าไม่อำนวยทำให้ผลผลิตได้รับความเสียหาย การเกิดหนี้สินพอกพูนจึงเกิดขึ้นกับเกษตรกร ดังนั้น จึงได้ทดลองจัดตั้งสหกรณ์แห่งแรกของประเทศไทย ณ ท้องที่อำเภอเมือง จังหวัดพิษณุโลก ชื่อว่า "สหกรณ์วัดจันทร์ไม่จำกัดสินใช้” มีวัตถุประสงค์เพื่อให้บริการเงินกู้แก่สมาชิก โดยจดทะเบียนตามพระราชบัญญัติเพิ่มเติมสมาคม พ.ศ.2459 เมื่อวันที่ 26 กุมภาพันธ์ 2459 มีพระราชวรวงศ์เธอกรมหมื่นพิทยาลงกรณ์ เป็นนายทะเบียนสหกรณ์ พระองค์แรก การนำวิธีการสหกรณ์เข้ามาช่วยแก้ไขความเดือดร้อนของเกษตรกรได้ผล ทางรัฐบาลจึงได้ออกพระราชบัญญัติสหกรณ์ พ.ศ.2511 เปิดโอกาสให้สหกรณ์หาทุนขนาดเล็กที่ดำเนินธุรกิจเพียงอย่างเดียว ควบเข้าเป็นสหกรณ์ขนาดใหญ่ ทำให้สามารถขยายการดำเนินธุรกิจเป็นแบบเอนกประสงค์ ซึ่งจะเป็นประโยชน์แก่สมาชิก ด้วยเหตุนี้สหกรณ์หาทุนจึงแปรสภาพเป็นสหกรณ์การเกษตรมาจนถึง ปัจจุบัน ต่อมาในปี 2516 ได้มีการประกาศ กฎกระทรวงเกษตร และสหกรณ์แบ่งประเภทสหกรณ์ในประเทศไทย

สหกรณ์เป็นองค์การธุรกิจรูปแบบหนึ่ง ซึ่งการบริหารและการดำเนินงานก็เหมือนธุรกิจอื่นๆ ทั่วไป ปัจจุบันสหกรณ์ต้องแข่งขันกับธุรกิจอื่นๆ มากมาย สหกรณ์จำเป็นต้องมีการเปลี่ยนแปลงตัวเองอยู่เสมอเพื่อความอยู่รอด และความเจริญก้าวหน้าสืบไป

        ปัจจุบันตามกฎกระทรวง ได้กำหนดประเภทของสหกรณ์ไทยที่จดทะเบียน พ.ศ.2548 ไว้ 7 ประเภท ดังนี้
        1. สหกรณ์การเกษตร
        2. สหกรณ์ประมง
        3. สหกรณ์นิคม
        4. สหกรณ์ร้านค้า
        5. สหกรณ์บริการ
        6. สหกรณ์ออมทรัพย์
        7. สหกรณ์เครดิตยูเนี่ยน

สถานการณ์การดำเนินงานและการจัดการธุรกิจในยุคปัจจุบัน

ในรอบปี 2554 สหกรณ์ทุกประเภท (เกษตร ประมง นิคม ร้านค้า บริการ ออมทรัพย์ เครดิตยูเนี่ยน) มีจำนวนทั้งสิ้น 6,340 แห่ง มีจำนวนสมาชิกรวมทั่วประเทศทั้งสิ้น 10,722,827 คน แบ่งเป็นสหกรณ์ภาคการเกษตร (เกษตร ประมง นิคม) จำนวน 3,549 แห่ง มีสมาชิกรวม 6,301,206 คน และสหกรณ์นอกภาคการเกษตร (ร้านค้า บริการ ออมทรัพย์ เครดิตยูเนี่ยน) จำนวน 2,791 แห่ง มีสมาชิกรวม 4,421,621 คน ผลการดำเนินงานและการจัดการธุรกิจจำแนกเป็นส่วนๆ สรุปได้ดังนี้

ภาพรวมของสหกรณ์ทุกประเภท (เกษตร ประมง นิคม ร้านค้า บริการ ออมทรัพย์ และเครดิตยูเนี่ยน)

พบว่า มีเงินทุนดำเนินงานทั้งสิ้น 1,476,868.40 ล้านบาท แยกเป็นแหล่งเงินทุนภายใน 1,213,011.66 ล้านบาท หรือร้อยละ 82.13 และแหล่งเงินทุนภายนอก 263,856.74 ล้านบาท หรือร้อยละ 17.87 ดำเนินธุรกิจให้บริการ 6 ด้าน มีมูลค่ารวมทั้งสิ้น 1,612,475.12 ล้านบาท เพิ่มขึ้นร้อยละ 10.85 โดยให้บริการด้านการให้เงินกู้ยืมสูงสุดร้อยละ 63.12 ผลการดำเนินงานโดยรวมมีกำไรมากกว่าขาดทุน 52.92 เท่า รายได้และค่าใช้จ่ายส่วนใหญ่มาจาก 3 ธุรกิจ คือ ธุรกิจสินเชื่อ ธุรกิจจัดหาสินค้ามาจำหน่าย และธุรกิจรวบรวมผลิตผล โดยรายได้ส่วนใหญ่เป็นของสหกรณ์การเกษตรและสหกรณ์ออมทรัพย์ ฐานะการเงิน พบว่า สินทรัพย์ส่วนใหญ่เป็นลูกหนี้ร้อยละ 75.18 ของสินทรัพย์ทั้งสิ้น โดยเป็นลูกหนี้อายุหนี้เกินกว่า 1 ปี ร้อยละ 60.63 ของสินทรัพย์ทั้งสิ้น หนี้สินมากกว่าครึ่งหนึ่งเป็นเงินรับฝาก ร้อยละ 35.86 ของทุนดำเนินงาน โดยรับเงินฝากจากสมาชิกมากที่สุด ร้อยละ 91.23 ของเงินรับฝากทั้งหมด ด้านทุนของสหกรณ์ พบว่า ร้อยละ 39.69 เป็นทุนเรือนหุ้นของสมาชิกสหกรณ์ออมทรัพย์ถือหุ้นมากที่สุด ประสิทธิภาพการบริหารงาน พบว่า มีสภาพคล่องทางการเงินอยู่ในเกณฑ์ต่ำ คือ สินทรัพย์หมุนเวียนน้อยกว่าหนี้สินหมุนเวียนในอัตรา 0.56 เท่า แต่มีความสามารถในการชำระหนี้ได้ ประกอบกับทุนของสหกรณ์มีมากกว่าหนี้ 1.08 เท่า อัตราการหมุนใช้สินทรัพย์เพื่อก่อให้เกิดรายได้มีเพียง 0.18 รอบ ค่อนข้างน้อย เนื่องจากมีลูกหนี้อายุหนี้เกินกว่า 1 ปี จำนวนมาก อย่างไรก็ตามธุรกิจสหกรณ์มีอัตราผลตอบแทนต่อสินทรัพย์ร้อยละ 3.59 มีอัตราผลตอบแทนต่อส่วนของทุนร้อยละ 7.31 และมีอัตรากำไรสุทธิร้อยละ 20.52

ภาพรวมสหกรณ์ภาคเกษตร (เกษตร ประมง นิคม) พบว่า มีเงินทุนดำเนินงานทั้งสิ้น 150,751.97 ล้านบาท แยกเป็นแหล่งเงินทุนภายใน 99,928.14 ล้านบาท หรือร้อยละ 66.29 และแหล่งเงินทุนภายนอก 50,823.83 ล้านบาท หรือร้อยละ 33.71 ดำเนินธุรกิจ 6 ด้าน มีมูลค่ารวมทั้งสิ้น 268,098.34 ล้านบาท ลดลงร้อยละ 19.36 โดยให้บริการด้านการรวบรวมผลิตผลมากที่สุดร้อยละ 28.78 ผลการดำเนินงานโดยภาพรวมมีกำไรมากกว่าขาดทุน 11.33 เท่า รายได้ และค่าใช้จ่ายส่วนใหญ่มาจาก 2 ธุรกิจ คือ ธุรกิจรวบรวมผลผลิต และธุรกิจจัดหาสินค้ามาจำหน่าย ฐานะการเงิน พบว่า สินทรัพย์ส่วนใหญ่เป็นลูกหนี้ร้อยละ 41.63 ของสินทรัพย์ทั้งสิ้น หนี้สินเกือบครึ่งเป็นเงินรับฝากสมาชิก/สหกรณ์ ร้อยละ 38.45 ด้านทุนของสหกรณ์มากกว่าครึ่งเป็นทุนเรือนหุ้นร้อยละ 22.33 สำหรับประสิทธิภาพการบริหารงาน โดยรวมมีสภาพคล่องทางการเงินอยู่ในเกณฑ์ดี แต่การก่อหนี้ค่อนข้างมาก และมีหนี้มากกว่าทุนของสหกรณ์ 2.96 เท่า อัตราการหมุนใช้สินทรัพย์เพื่อก่อให้เกิดรายได้มีเพียง 1.14 รอบ ค่อนข้างน้อย เนื่องจากมีลูกหนี้ที่มีอายุหนี้เกินกว่า 1 ปี จำนวนมาก และมีค่าใช้จ่ายรวมต่อรายได้รวมค่อนข้างสูงร้อยละ 97.44 ส่งผลให้ธุรกิจสหกรณ์มีอัตราผลตอบแทนต่อสินทรัพย์เพียงร้อยละ 2.96 ขณะที่ธุรกิจสหกรณ์มีอัตราผลตอบแทนต่อส่วนของทุนสูงร้อยละ 8.79

ภาพรวมสหกรณ์นอกภาคการเกษตร (ร้านค้า บริการ ออมทรัพย์ เครดิตยูเนี่ยน) พบว่า มีเงินทุนดำเนินงานทั้งสิ้น 1,326,116.43 ล้านบาท แยกแหล่งเงินทุนภายใน 1,113,083.52 ล้านบาท หรือร้อยละ 83.94 และแหล่งเงินทุนภายนอก 213,032.91 ล้านบาท หรือร้อยละ 16.06 ดำเนินธุรกิจ 6 ด้าน มีมูลค่ารวมทั้งสิ้น 1,344,376.78 ล้านบาท เพิ่มขึ้นร้อยละ 16.76 โดยให้บริการด้านสินเชื่อมากที่สุดร้อยละ 71.18 ผลการดำเนินงานมีผลกำไรมากกว่าขาดทุน 85.12 เท่า รายได้มากกว่าครึ่งหนึ่งมาจากธุรกิจสินเชื่อ และค่าใช้จ่ายส่วนใหญ่เป็นค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน โดยกำไรส่วนใหญ่เป็นของสหกรณ์ออมทรัพย์ร้อยละ 96.93 ฐานะการเงิน พบว่า สินทรัพย์ส่วนใหญ่เป็นลูกหนี้ร้อยละ 76.60 ของสินทรัพย์ทั้งสิ้น หนี้สินเกินกว่าครึ่งเป็นเงินรับฝากของสมาชิกร้อยละ 70.83 โดยเป็นเงินรับฝากจากสมาชิกเป็นส่วนใหญ่ ด้านทุนของสหกรณ์ พบว่า ร้อยละ 41.66 เป็นทุนเรือนหุ้นของสมาชิก สำหรับประสิทธิภาพการบริหารงานโดยรวมมีสภาพคล่องทางการเงินแม้จะอยู่ในเกณฑ์ต่ำ คือ มีสินทรัพย์หมุนเวียนน้อยกว่าหนี้สินหมุนเวียน 0.47 เท่า แต่มีความสามารถชำระหนี้ได้ค่อนข้างสูง ประกอบกับทุนของสหกรณ์คุ้มครองหนี้ได้ถึง 1.01 เท่า สหกรณ์มีอัตราการหมุนใช้สินทรัพย์เพื่อก่อให้เกิดรายได้เพียง 0.04 รอบ ค่อนข้างน้อย เนื่องจากมีลูกหนี้อายุหนี้เกินกว่า 1 ปี จำนวนมาก แต่อย่างไรก็ตามธุรกิจสหกรณ์มีอัตราผลตอบแทนต่อสินทรัพย์ร้อยละ 3.66 อัตราผลตอบแทนต่อส่วนของทุนร้อยละ 7.20 และมีอัตรากำไรสุทธิอยู่ในเกณฑ์ดี ร้อยละ 59.58 เนื่องจากมีอัตราค่าใช้จ่ายต่อรายได้เพียงร้อยละ 48.52

สรุป จากการประเมินสถานการณ์การดำเนินงานและการจัดการธุรกิจภาคสหกรณ์ในปี 2554 พบว่า ค่อนข้างมีศักยภาพสามารถสร้างรายได้และมีกำไรในทุกภาคส่วน ซึ่งสร้างความมั่นคงให้กับธุรกิจสหกรณ์และฐานะการเงินเป็นที่ประจักษ์

อย่างไรก็ดี สหกรณ์ควรเพิ่มความระมัดระวังตลอดจนดำเนินการแก้ไขปรับปรุงการดำเนินงานภายในของสหกรณ์ โดยกำหนดนโยบายติดตามเร่งรัดหนี้สินให้เข้มงวดและต่อเนื่อง ระมัดระวังการให้สินเชื่อเพื่อป้องกันความเสี่ยงต่อการเกิดลูกหนี้ NPL ตลอดจนสหกรณ์ต้องมีระบบควบคุมภายในที่ดีมีการตรวจสอบและติดตามการดำเนินงานการใช้จ่าย และงบประมาณอย่างใกล้ชิดสม่ำเสมอ มีการกระจายอำนาจการดำเนินงานของสหกรณ์ทุกด้านอย่างครบวงจร และประเด็นสำคัญคือ ฝ่ายจัดการและฝ่ายบริหารงานของสหกรณ์ ต้องรู้จักนำข้อมูลทางการเงินของสหกรณ์มาใช้วางแผนเพื่อช่วยในการตัดสินใจ สำหรับเป็นแนวทางในการบริหารงานของสหกรณ์ให้มีประสิทธิภาพและประสบความสำเร็จได้อย่างยั่งยืน

________________________________

ข่าว/บทความยอดนิยม

ข่าว/บทความที่คะแนนโหวตสูงสุด

ข่าว/บทความล่าสุด

	Learning English : ปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง (22/03/2550)
	สินเชื่อที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (Non-Performing Loan: NPL) ของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรปี 2555
	วิกฤตเศรษฐกิจกระทบเศรษฐกิจสหกรณ์ออมทรัพย์หรือไม่ อย่างไร...
	บัญชีต้นทุนประกอบอาชีพช่วยเกษตรกรเรื่องภาษีได้
	ผู้สอบบัญชีสหกรณ์มีบทบาทและหน้าที่ในการป้องกันและตรวจสอบการทุจริตในสหกรณ์ได้อย่างไร

	ภาพรวมภาวะเศรษฐกิจทางการเงินของสหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรไทย ปี 2549 (28/03/2550)
	กฎหมายที่เกี่ยวกับความปลอดภัยด้านเทคโนโลยีสารสนเทศ (Information Law)
	“ขนิษฐา มะโนสมบัติ”ครูบัญชีอาสา จังหวัดเชียงรายใช้ศาสตร์พระราชานำทางชีวิต พลิกวิกฤตด้วยเศรษฐกิจพอเพียง
	มิติทางการเงินที่มีผลต่อหนี้สินของสหกรณ์ประมงในประเทศไทย
	สหกรณ์ไทย ...คืนกำไรสู่สมาชิก 80.52 %

	สถานการณ์ภาวะเศรษฐกิจของสหกรณ์ออมทรัพย์ และแนวโน้ม ปี 2568
	สถานการณ์การค้าข้าวไทยและการรวบรวมผลิตผลข้าวเปลือกของภาคสหกรณ์์ไทยปี 2567
	สหกรณ์และกลุ่มเกษตรกรที่มีส่วนขาดแห่งทุน
	หนี้ที่ชำระไม่ได้ตามกำหนด/NPL ภาคสหกรณ์ไทย ในไตรมาส 2/2567
	สุขภาพทางการเงินของสหกรณ์ออมทรัพย์